Mwy o fuddsoddiad a threth gyngor is – cyllideb Casnewydd ar gyfer 2022/23
Wedi ei bostio ar Friday 18th February 2022
Heddiw, mae Cabinet Cyngor Dinas Casnewydd wedi cytuno ar sut y bydd yn gwario ei gyllideb ar gyfer y flwyddyn i ddod gan ganolbwyntio ar addysg, cymorth, ansawdd bywyd a dyfodol y ddinas.
Un newid mawr i'r cynigion a gyflwynwyd ym mis Ionawr yw cyfradd y dreth gyngor. Cynigiwyd cynnydd o 3.7 y cant yn wreiddiol, ond yn dilyn adborth llethol o'r ymgynghoriad cyhoeddus, mae hyn wedi gostwng i ddim ond 2.4 y cant.
Dywedodd y Cynghorydd Jane Mudd, arweinydd y Cyngor: "Rydym yn gwybod bod teuluoedd ac unigolion ledled Casnewydd yn teimlo pwysau costau byw uwch, ac mae'r pandemig hefyd wedi effeithio ar incwm llawer o bobl.
"Er bod y dreth gyngor yn cyfrif am lai na chwarter cyllideb y cyngor, rydym yn llwyr werthfawrogi ei fod yn cynrychioli bil sylweddol i drigolion – felly rydym wedi gwrando a’i lleihau hyd yn oed yn fwy.
Yng nghyfarfod y Cabinet ym mis Ionawr, cyflwynwyd buddsoddiadau gwerth cyfanswm o £15m a chynhaliwyd ymgynghoriad yn eu cylch. Diolch i setliad cadarnhaol gan Lywodraeth Cymru – y grant sy'n ffurfio bron tri chwarter cyllideb y cyngor – roedd tua £3.9 miliwn eto i'w ddyrannu y gellid ei fuddsoddi mewn meysydd blaenoriaeth.
Gan ddefnyddio'r adborth gan breswylwyr ynghylch pa wasanaethau sydd bwysicaf iddynt, mae rhai o'r buddsoddiadau allweddol y cytunwyd arnynt yn cynnwys:
£8m i ysgolion
Dywedodd y Cynghorydd Mudd: "Mae ysgolion a myfyrwyr wedi cael eu bwrw'n arbennig o galed dros y ddwy flynedd ddiwethaf ac wedi gwneud gwaith anhygoel wrth addasu a pharhau i ddarparu addysg. Bydd y cynnydd, sy'n cynrychioli twf o 7.3 y cant yng nghadwyn cyllidebau ysgolion, o fudd i bob ysgol a myfyriwr."
Ysgolion ac addysg oedd y maes blaenoriaeth uchaf ar gyfer pobl yn ein harolygon.
Bydd buddsoddiad pellach o £900,000 hefyd yn cefnogi'r cynnydd yn nifer y disgyblion sy'n cael prydau ysgol am ddim ar draws pob blwyddyn ysgol.
Buddsoddiad o £6.5m mewn gwasanaethau gofal, cymorth ac atal yn ychwanegol at chwyddiant
O fewn hyn, defnyddir £1.1m i gefnogi gwasanaethau gofal cymdeithasol a gweithwyr, gan gynnwys talu'r Cyflog Byw Gwirioneddol i staff gofal cymdeithasol gwerthfawr o fis Ebrill 2022. Bydd £190k ychwanegol yn cael ei ddefnyddio i helpu pobl i gael mynediad i wasanaethau cymorth, gan eu helpu i fyw'n annibynnol, a bydd £243k yn cael ei ddefnyddio i roi hwb i'r cynllun 'Pan fyddaf yn barod' sy'n cefnogi pobl sy'n gadael gofal hyd at 25 oed. Bydd £129,000 yn creu capasiti ychwanegol o fewn y ganolfan ddiogelu i gefnogi teuluoedd mewn argyfwng.
Nododd y Cynghorydd Mudd: "Mae cynnydd yn y galw am ofal cymdeithasol. Mae cynnal pecynnau gofal a gofal preswyl i oedolion hŷn a bregus yn faes sy'n her sylweddol, sydd wedi cael sylw helaeth yn y wasg. O fewn y buddsoddiadau hyn byddwn yn cynyddu gallu'r gwasanaeth, yn gwella amodau i weithwyr ac yn buddsoddi mwy o arian mewn gwasanaethau ataliol sy'n helpu pobl i gynnal bywyd diogel ac annibynnol. Unwaith eto, dyma oedd un o'r prif feysydd blaenoriaeth i bobl yn ein harolygon."
£420k i atal a mynd i'r afael â digartrefedd
"Mae'n rhaid i ni fabwysiadu dull strategol o atal a mynd i'r afael â digartrefedd yng Nghasnewydd. Byddwn yn parhau i wireddu'r weledigaeth fel y'i nodwyd gan Lywodraeth Cymru, ac yn parhau â'r gwaith rhagorol a wnaed yn ystod y pandemig i sicrhau bod gan bawb gartref diogel sy'n diwallu eu hanghenion ac sy'n cefnogi bywyd iach, llwyddiannus a llewyrchus.
"Er mwyn i hyn ddigwydd mae angen i ni helpu pobl mewn argyfwng fel y gallant fynd i lety hirdymor yn gyflym a ffynnu yno. Byddwn yn parhau i roi ein hegni a'n hadnoddau i atal digartrefedd rhag digwydd yn y lle cyntaf," meddai'r Cynghorydd Mudd.
Wrth grynhoi, tynnodd y Cynghorydd Mudd sylw at y ffaith bod hyn yn cynrychioli cyfanswm buddsoddiad o dros £16m i gefnogi ysgolion, ymyrraeth gynnar a gwasanaethau atal i ddiogelu'r rhai mwyaf agored i niwed.
£377k i roi hwb i ganol y ddinas
"Rydym am gefnogi dyfodol cadarnhaol i ganol y ddinas a'r busnesau ynddi. Yn benodol, hyrwyddo'r ddinas, mewnfuddsoddi, cydlynu gweithgareddau a digwyddiadau, twristiaeth, a'r amgylchedd cyffredinol yn y ddinas a'r cyffiniau," meddai'r Cynghorydd Mudd.
O fewn hyn, bydd £200k ychwanegol yn cael ei roi tuag at lanhau – un o'r ceisiadau allweddol a amlygwyd yn yr adborth ymgynghori.
Bydd ffocws hefyd ar ddatblygu a gweithredu strategaeth ddiwylliannol, gan gryfhau'r ffordd rydym yn gweithio gyda busnesau a phartneriaethau canol y ddinas i ddatblygu perthnasoedd a phrosiectau, a gwella ymddangosiad canol y ddinas, gan roi hwb i'w hapêl ac annog busnes a buddsoddiad.
Ychwanegodd y Cynghorydd Mudd: Rwyf hefyd wedi cyfarwyddo swyddogion i weithio ar gynllun dilynol ar gyfer rhyddhad ardrethi dewisol i fusnesau a fydd yn cyd-fynd â gwaith Llywodraeth Cymru – bydd manylion hyn yn cael eu cyflwyno i gyfarfod y Cyngor ym mis Mawrth."
Mwy na £2.5m i wella parciau a mannau agored
"Dros y blynyddoedd diwethaf mae manteision a phwysigrwydd bod yn yr awyr agored wedi cynyddu’n fawr ac rydym am i drigolion a theuluoedd gysylltu ymhellach o fewn eu cymunedau lleol.
"Mae'r ymrwymiad hwn yn cwmpasu buddsoddiad untro i wneud gwelliannau a chyllideb gynyddol barhaus ar gyfer gwaith cynnal a chadw ac atgyweirio yn y dyfodol," meddai'r Cynghorydd Mudd.
Mae'n cynnwys buddsoddiad untro o £2.5m mewn parciau a mannau agored a fydd yn cael ei ariannu trwy'r tanwariant refeniw ar ddiwedd y flwyddyn, ynghyd â £300k ychwanegol dros y ddwy flynedd nesaf ar gyfer gwaith cynnal a chadw a gwelliannau parhaus.
£200k i gefnogi'r agenda newid yn yr hinsawdd a charbon niwtral
Mae awdurdodau lleol yn chwarae rhan hanfodol wrth arwain gweithredu lleol o ran yr hinsawdd. Bydd ymrwymiad rheolaidd am y ddwy flynedd nesaf yn helpu i ddatblygu strategaeth sero-net y cyngor ac yn ariannu newidiadau pwysig megis gwelliannau i'n fflyd a'n defnydd o ynni.
Cynllunio ar gyfer materion parhaus a achosir gan y pandemig
Mae pandemig Covid-19 wedi newid llawer o bethau a bydd yn parhau i gael effaith ar wasanaethau a galw am flynyddoedd lawer i ddod. Mae rhai o'r effeithiau hyn yn parhau i fod yn anhysbys a neilltuwyd £2m i sicrhau bod y cyngor yn y sefyllfa orau i ymateb. Caiff yr arian hwn ei ail-flaenoriaethu os nad oes ei angen pan fydd mwy o sicrwydd ynghylch y risgiau a'r effaith wirioneddol.
Dywedodd y Cynghorydd Mudd, "Mae'r cynnydd yn y cyllid ar gyfer y flwyddyn nesaf yn sylweddol ond hefyd y pwysau cost a'r buddsoddiadau â blaenoriaeth. Rwy'n gobeithio bod y cynlluniau a nodir heddiw yn dangos ein bod wedi ymrwymo i adferiad, ailddatblygu a gwella, wrth sicrhau ein bod yn darparu gwasanaethau rheng flaen effeithiol ac yn cefnogi ein pobl ifanc a'n trigolion mwyaf agored i niwed yn y ffordd orau y gallwn."
Bydd y cynnydd arfaethedig yn y dreth gyngor bellach yn mynd gerbron y Cyngor llawn ddydd Mawrth 1 Mawrth.