Cloddio
Daeth llong ganoloesol Casnewydd i’r amlwg wrth gloddio ar gyfer pwll cerddorfa newydd yn Theatr Glan yr Afon.
Ffawd oedd hi mai'r unig ran o'r safle adeiladu a oedd angen cloddio dwfn oedd yr un fyddai'n datgelu llong ganoloesol.
Yn anffodus, cafodd y llong ei difrodi wrth i waliau’r theatr gael eu gosod a hefyd wrth i nifer o bileri concrid gael eu gyrru drwy gorff y llong cyn ei darganfod.
I ddechrau cloddio'r llong, labelwyd y darnau gweladwy o bren a'u tynnu'n systematig, fesul haen.
Roedd angen rhoi sylw gofalus i sawl rhan o'r llong er mwyn osgoi difrod pellach yn ystod y broses gloddio - er enghraifft, defnyddiwyd lletemau i wahanu fframiau ac estyllod cragen y llong yn ofalus a defnyddiodd y craeniau oedd yn codi’r darnau o bren strapiau a slingiau wedi'u padio'n arbennig.
Cafodd holl olion y llong a gloddiwyd eu storio oddi ar y safle mewn cynwysyddion dŵr croyw mawr i’w hatal rhag pydru.
Cafodd cyfanswm o 1700 o ddarnau o bren o’r llong a thros 600 o ddarnau pren a darnau bach cysylltiedig eu hadfer o’r llong a'u catalogio.