Newyddion

Canolfan Dinasoedd – adroddiad y Stryd Fawr

Adroddodd cyhoeddiad diweddar y Ganolfan Dinasoedd ar nifer yr eiddo gwag yng nghanol dinasoedd ac effaith ychwanegol pandemig Covid-19.

Ni ellir tanamcangyfrif effeithiau'r pandemig ar ein manwerthwyr a bydd y ôl-effeithiau’n sicr o gael eu teimlo am rai blynyddoedd i ddod. Fodd bynnag, nid yw nifer yr unedau manwerthu gwag yng nghanol y ddinas yn diffinio sefyllfa economaidd Casnewydd.

Mae llawer o ffactorau sy'n cyfrannu – rhai sy'n benodol i Gasnewydd, eraill sy'n cael eu profi'n genedlaethol megis newidiadau mewn arferion defnyddwyr, mwy o ddefnydd o wasanaethau ar-lein, a chwymp cadwyni mawr y stryd fawr fel Debenhams.

Mae tystiolaeth gref hefyd, er mwyn sicrhau llwyddiant hirdymor canol dinasoedd a threfi, fod yn rhaid cael cydbwysedd o ran hamdden, preswyl, lletygarwch, busnes a manwerthu. Mae prosiectau fel cyfleuster hamdden newydd, swyddfa hyblyg a mannau datblygu, byw modern a siopa annibynnol eisoes yn meithrin y gymysgedd iach hon yng Nghasnewydd.

Nid yw'n ymddangos bod yr asesiad hwn ychwaith yn gwahaniaethu rhwng unedau ac unedau gwag sy'n cael eu hadnewyddu neu eu hailddatblygu ar hyn o bryd. Byddai rhai o'r prosiectau mwyaf sylweddol ac uchel eu proffil sydd ar y gweill yng nghanol y ddinas, megis trawsnewid Marchnad Casnewydd, adfywio Arcêd y Farchnad a datblygiad Tŵr y Siartwyr, i gyd yn cael eu nodi yn y cyfrif hwn o unedau 'gwag'.

Dywedodd y Cynghorydd Jane Mudd, arweinydd y Cyngor: "Cyn i'r pandemig daro, roedd canol y ddinas yn flaenoriaeth i gyngor y ddinas a'i bartneriaid, ac mae'n parhau i fod.

"Mae'r gefnogaeth a roddwyd i fusnesau yn ystod y pandemig heb ei hail - rydym wedi gweithio'n agos iawn gyda'n busnesau ac wedi eu helpu yn ariannol a chyda chymorth a chyngor.

"Mae cymorth ariannol yn unig wedi cyrraedd degau o filiynau o bunnoedd, ond nid yw perthnasoedd, gwaith caled ac ymroddiad pawb sydd wedi ymladd dros ganol ein dinas a'n masnachwyr yn hysbysadwy.

"Wrth i'r ddinas edrych at ei hadferiad, mae canol dinas deniadol a llwyddiannus yn parhau i fod wrth wraidd ein prif gynlluniau."

Mae gan Gasnewydd hefyd ardal gwella busnes (AGB) ddynodedig, y pleidleisiodd busnesau drosto. Mae'r AGB yn dwyn ynghyd cynrychiolwyr busnes gyda phartneriaid fel y cyngor a'r heddlu ac yn canolbwyntio ar ddull partneriaeth o wella canol y ddinas.

Mae'r blaenoriaethau allweddol ar gyfer yr AGB yn cynnwys creu Casnewydd ddiogel a chroesawgar.

Mae un fenter wedi darparu tîm o genhadon trwyddedig sydd wedi'u hyfforddi'n llawn ac sy'n gweithio'n agos gyda holl aelodau'r AGB a'r heddlu lleol, gan roi presenoldeb gweladwy a thawel ar y strydoedd.

Mae'r AGB hefyd yn arwain ar gynlluniau i gyflwyno rhaglen o ddigwyddiadau yng nghanol y ddinas a mwy o gydweithio rhwng busnesau canol y ddinas.

Mae gweithio mewn partneriaeth hefyd yn allweddol i greu amgylchedd croesawgar ac mae llawer o waith yn cael ei wneud gyda'r heddlu, lletygarwch a sefydliadau allweddol eraill gan gynnwys cael gafael ar gyllid y llywodraeth ar gyfer prosiectau gwella.

Sut rydym wedi cefnogi busnesau yn ystod y pandemig

I gyd, mae bron £55miliwn o gyllid Llywodraeth Cymru wedi'i weinyddu gan gyngor busnesau Casnewydd i'w cefnogi drwy gyfnod y pandemig. 

Roedd hyn yn cynnwys naw cynllun grant cyfyngiadau Covid-19 a ddyfarnodd dros £6 miliwn ac a helpodd bron i 3,000 o fusnesau; grant penodol i fusnesau newydd a oedd yn cefnogi 74 o fusnesau newydd; a chyflwyno rhyddhad ardrethi busnes a chymorth grant, gan ddarparu dros 7,000 o grantiau sy'n cyfateb i £46,785,201. 

Roedd y gwyliau rhyddhad ardrethi busnes estynedig hefyd yn cyfateb i dros £20 miliwn ar gyfer 1,400 o fusnesau.

Roedd cymorth arall ar gael ar ffurf y Gronfa Cadernid Economaidd (CCE) (camau 1 a 2) a weinyddir gan Busnes Cymru ac a helpodd i ddiogelu dros 4,600 o swyddi. 

Roedd y cynllun Bwyta Allan i Helpu Allan yn cynnwys 100 o fwytai a oedd yn hawlio 216,000 o brydau bwyd gyda gwerth o £914,000.

Diwygiwyd ein polisi palmant caffi, a rhoddwyd hyblygrwydd i fusnesau yn benodol yng nghanol y ddinas, gan ganiatáu hirach y tu allan i oriau masnachu a mwy o fannau masnachu y tu allan.

Defnyddiwyd dros £180,000 o gyllid Trawsnewid Trefi i helpu busnesau gyda masnachu yn yr awyr agored, gan gynnwys darparu rhwystrau am ddim i gefnogi ymbellhau cymdeithasol.

Roedd adran drwyddedu'r cyngor yn caniatáu i fusnesau ohirio ffioedd trwyddedu hyd nes y gallai rhai sectorau ailagor neu dderbyn grantiau perthnasol gan Lywodraeth Cymru.  Roedd hyn, er enghraifft, yn cefnogi dros 1,200 o yrwyr tacsi nes eu bod yn gymwys i gael cymorth gan Lywodraeth Cymru.

Datblygiadau cadarnhaol

Serch hynny, mae llawer o brosiectau arwyddocaol a oedd ar y gweill wrth i'r pandemig daro'r DU wedi datblygu, yn aml yn cael eu mireinio yn y broses i adlewyrchu'r cyd-destun ar ôl y pandemig. Mae'r cyngor wedi sicrhau dros £15m tuag at brosiectau o'r fath gan gynnwys:

-          Canolfan hamdden a lles newydd gwerth £20m, wedi'i lleoli yng nghanol y ddinas

-          Bydd y gwaith o ailddatblygu'r farchnad dan do hanesyddol gwerth £6 miliwn yn cael ei gwblhau cyn bo hir a bydd yn gyfuniad o weithfannau bwyd a diod annibynnol, manwerthu, hamdden a gweithleoedd.

-          Gwaith adfer gwerth £3m ar Arcêd y Farchnad – yr adeiledd rhestredig gradd II Fictoraidd yw arcêd hynaf Casnewydd sydd wedi goroesi, yr ail hynaf yng Nghymru a'r 13eg hynaf yn y DU. Bydd yr arcêd yn cael ei ailddiffinio fel atyniad masnachol bywiog a hyfyw o fewn ardal gadwraeth y ddinas.

-          Ail-bwrpasu’r Orsaf Wybodaeth fel canolbwynt arloesi, ac adnewyddu adeilad y llyfrgell ganolog yn gysylltiedig.

-          Ailddatblygiad Tŵr y Siartwyr gwerth £17m fel gwesty 4 seren yng nghanol y ddinas

-          Ailddatblygu Tŷ Olympia a thrydydd cam datblygu yng Ngwesty'r Kings

Mae digwyddiadau mawr hefyd wedi dychwelyd i ganol y ddinas gan gynnwys Marathon Casnewydd Cymru a'r cyfri llwyddiannus i ddigwyddiadau'r Nadolig. Mae cynlluniau ar gyfer digwyddiadau pellach eleni ar y pryd, gan gynnwys Jiwbilî Platinwm y Frenhines a Gŵyl Fwyd Casnewydd.

Mae buddsoddiadau mewn tynnu ac atal graffiti hefyd yn mynd i'r afael ag ymddangosiad ffisegol canol y ddinas, a chynigion ar raddfa fawr i wella rhai o'r prif ardaloedd porth o amgylch yr orsaf drenau a chylchfan Old Green.

Yn ystod yr wythnosau diwethaf, roedd cynnydd sylweddol yn glir i'w weld wrth i bont newydd Devon Place gael ei gosod, gan greu cyswllt pwysig rhwng canol y ddinas, yr orsaf drenau a'r ardaloedd preswyl a busnes a leolir bob ochr i'r rheilffordd.

Ym mis Medi 2020 dangosodd Casnewydd lefelau diweithdra is na'r cyfnod cyn y pandemig. Hyd yn oed o gyfrif am y colledion sy'n gysylltiedig â'r pandemig, mae cyflogaeth net wedi cynyddu 9,000 o swyddi ychwanegol ers 2015. Mae'r twf hwn mewn cyflogaeth gryn dipyn yn uwch na'r cyfraddau cyfatebol yng Nghymru a'r DU.

Mae twf swyddi diweddar wedi'i sbarduno gan drafnidiaeth a storio, proffesiynol, gwyddonol a thechnegol, llety a gwasanaethau bwyd, iechyd, gweinyddu busnes a chymorth, ac adeiladu, gan ddangos ystod eang o dwf economaidd yn y ddinas.  Mae data'r Arolwg Cofrestr Busnes a Chyflogaeth yn awgrymu bod y rhan fwyaf o'r rolau hyn naill ai wedi'u hinswleiddio neu'n wydn i effaith y pandemig. 

Roedd Cyngor Dinas Casnewydd hefyd yn cydlynu'r gwaith o gyflwyno ceisiadau i Gronfa Adnewyddu'r DU ac roedd wrth ei fodd bod saith yn llwyddiannus. Bydd mwy na £2.8 miliwn yn cael ei ddefnyddio gan sefydliadau ar gyfer cynlluniau cyffrous a fydd o fudd i'r ddinas a'i thrigolion. Maent yn amrywio o wneud ardal yn y ddinas yn fwy gwyrdd a mwy cynaliadwy, hyfforddiant cyflogaeth a sgiliau, i ddatblygu pentref iechyd digidol prototeip.

Ein gweledigaeth ar gyfer canol y ddinas

Y flaenoriaeth o hyd yw creu canol dinas sy'n diwallu anghenion trigolion yn y dyfodol ond nad yw'n ddibynnol ac yn canolbwyntio ar fanwerthu. Mae'r holl ddata sydd ar gael yn dangos na fydd canol dinasoedd a threfi ledled y DU yn gynaliadwy gyda ffocws manwerthu yn unig. Rhaid cael cydbwysedd rhwng hamdden, preswyl, lletygarwch, busnes a manwerthu er mwyn sicrhau llwyddiant hirdymor.

Mae prosiectau fel y cyfleuster hamdden newydd, y swyddfa hyblyg a'r mannau datblygu, byw modern a siopa annibynnol eisoes yn meithrin y cymysgedd iach hwn.

Mae hefyd yn bwysig dysgu oddi wrth a meithrin y llwyddiannau a'r gwersi a ddysgwyd yn ystod y pandemig. Un enghraifft yw'r newidiadau i fasnachu y tu allan. Mae'r cyngor yn cynnig ymgynghoriad i barhau â llawer o'r arferion da a fydd yn dod â chaffi mwy bywiog i ganol y ddinas.

Cafodd y cynllun teithio am ddim ar fysiau a dreialwyd cyn y Nadolig hefyd ei dderbyn yn gadarnhaol iawn ac anogodd bobl i ganol y ddinas. Rhoddir ystyriaeth bellach i fentrau o'r fath a fydd yn cefnogi nifer yr ymwelwyr yng nghanol y ddinas mewn ffordd gadarnhaol a chynaliadwy.

Ychwanegodd y Cynghorydd Mudd: "Mae enghreifftiau gwych o fusnes ffyniannus yng nghanol y ddinas. Mae Q Newport, sydd wedi'i leoli yn hen Westy’r Queens, yn gysyniad gweithle cydweithredol newydd sy'n cynnig mynediad i aelodau at fwyty, bar a gwesty ochr yn ochr â swyddfeydd a mannau cydweithio.

"Mae'n syniadau arloesol fel hyn yr ydym am eu meithrin ac sy'n hanfodol ar gyfer dyfodol canol y ddinas.

"Cyn y Nadolig lansiwyd ein pecyn cymorth mwyaf hael ar gyfer busnesau bach a chanolig newydd a phresennol. Croesewir ceisiadau am gronfa fusnes Dinas Casnewydd gan y rhai sy'n ystyried dechrau eu menter eu hunain a'r rhai sydd am i'w busnes dyfu. Mae'r gyllideb eleni wedi'i chynyddu i £300,000 gyda'r potensial o helpu hyd yn oed mwy o fusnesau."

Mae uchafbwyntiau cronfa fusnes newydd Dinas Casnewydd yn cynnwys:

• Grantiau o hyd at £5,000 ar gyfer canol y ddinas neu hyd at £2,500 ar draws gweddill y ddinas
• Bydd hyn yn cynyddu hyd at £10,000 ar gyfer canol y ddinas a hyd at £5,000 ar draws y ddinas ehangach os dangosir cyfraniad sylweddol at flaenoriaethau a nodwyd
• Gellir defnyddio grantiau ar gyfer costau eiddo sefydlog fel rhent a thaliadau gwasanaeth, costau TG neu ddigidol, neu offer a chyfarpar
• Cyn hynny bu'n rhaid i ymgeiswyr greu o leiaf un swydd amser llawn ond gall busnesau sy'n creu swyddi rhan-amser hefyd wneud cais
• Mae busnesau a ddechreuwyd gartref hefyd yn gymwys am y tro cyntaf

Egluro cynnwys adroddiad y Ganolfan Dinasoedd

Gofynnwyd am eglurhad pellach gan y Ganolfan Dinasoedd gan fod anghysondeb sylweddol rhwng y data a gyhoeddwyd a'r arolwg y mae'r cyngor ei hun yn ymgymryd ag ef o leoedd gwag, sef 22 y cant ym mis Mai 2021.

Nid yw'n ymddangos bod asesiad y Ganolfan Dinasoedd yn gwahaniaethu rhwng unedau ac unedau gwag sy'n cael eu hadnewyddu neu eu hailddatblygu ar hyn o bryd. Byddai rhai o'r prosiectau mwyaf sylweddol a phroffil uchel sydd ar y gweill yng nghanol y ddinas, megis trawsnewid Marchnad Casnewydd, adfywio Arcêd y Farchnad a datblygiad Tŵr y Siartwyr, i gyd yn cael eu cipio yn y cyfrif hwn o unedau 'gwag' ac nid yw'n cynrychioli unedau gwag gwirioneddol.